Τι είναι και τι περιλαμβάνει το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Κυκλική Οικονομία 2021-2025
Σχεδόν το 80% των σκουπιδιών στην Ελλάδα ακόμα θάβονται σε χωματερές. Αυτό ισχύει σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία που είναι διαθέσιμα. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με έρευνα του 2022 (https://www.dianeosis.org/2022/10/mia-kykliki-oikonomia-gia-tin-ellada/), το 77,6% των στερεών αποβλήτων οδηγούνται σε ταφή, το τέταρτο υψηλότερο ποσοστό στην ΕΕ. Μόνο το 19,9% πάνε για ανακύκλωση ή κομποστοποίηση (έναντι 48,5% στη Γερμανία και 32,5% στη Σουηδία), ενώ μόνο το 1,3% χρησιμοποιούνται για την παραγωγή ενέργειας.
Η χώρα μας εξακολουθεί να πληρώνει πρόστιμα στην Ευρωπαϊκή Ένωση για διάθεση απορριμμάτων σε παράνομες χωματερές. Είναι διαχρονικές οι αιτίες για αυτή την κατάσταση και ακόμη δεν έχει μπορέσει να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά, διότι δεν υπάρχουν οι απαραίτητες υποδομές για μια ορθολογική κυκλική διαχείριση των αποβλήτων.
Ο στόχος διάθεσης αποβλήτων σε ΧΥΤΥ το 2035 θα είναι μόνο 10%. Ο στόχος ανακύκλωσης 65%. Το υπόλοιπο 25% θα πρέπει να αξιοποιηθεί – και μπορεί να αξιοποιηθεί – για την παραγωγή ενέργειας, εμπλουτίζοντας το ενεργειακό μείγμα της Ελλάδας όπως γίνεται και σε άλλες χώρες.
Η κυκλική οικονομία είναι το νέο οικονομικό μοντέλο που προωθείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, αποτελώντας έναν από τους κύριους πυλώνες της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Δεν αφορά μόνο τα απορρίμματα και γενικότερα τη διαχείριση των αποβλήτων. Αφορά καλές πρακτικές από τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές. Επίσης, σε επίπεδο Ε.Ε. είναι δεδομένη η πρόθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να χρηματοδοτεί κατά προτεραιότητα επενδυτικά έργα που αφορούν την κυκλική οικονομία ή έχουν ως επενδυτικό άξονα τα θέματα γύρω από την κυκλική οικονομία.
Έτσι, η κυκλική οικονομία ενσωματώνεται και σε όλες τις πολιτικές και στη χώρα μας, όπως προκύπτει κι από το αναθεωρημένο Εθνικό Σχέδιο Δράσης που συνέταξε το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας κι ενέκρινε η Ε.Ε.
Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης
Η χώρα μας είχε εθνική στρατηγική για την κυκλική οικονομία από το 2018. Αυτή χρειάστηκε να επικαιροποιηθεί τον Νοέμβριο του 2021 και πλέον μπορεί κάποιος να βρει ολόκληρο το εθνικό το νέο εθνικό σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία όπως επικυρώθηκε και από το ελληνικό κοινοβούλιο (https://ypen.gov.gr/wp-content/uploads/2022/03/SXEDIO-DRASHS-KO-8.pdf).
Το σχέδιο δράσης είναι ένας οδικός χάρτης με τετραετή διάρκεια (2021-2025) και περιλαμβάνει 71 δράσεις που θα επιτρέψουν να καταστεί η οικονομία της χώρας βιώσιμη και ταυτόχρονα ανταγωνιστική.
Εναρμονίζεται πλήρως με τους στόχους και τις δεσμεύσεις του νέου ευρωπαϊκού σχεδίου δράσης για την κυκλική οικονομία, είναι συμβατό με τις νέες Ευρωπαϊκές οδηγίες και θεσμικές πρωτοβουλίες, λαμβάνει υπόψη όλες τις νέες νομοθετικές εξελίξεις στην Ελλάδα όπως το νέο νομοθετικό πλαίσιο για τα απόβλητα, την εναλλακτική διαχείριση, τα πλαστικά μιας χρήσης και τις συναφείς αναπτυξιακές πολιτικές σε τομεακό και εθνικό επίπεδο, καθώς και τα Εθνικά σχέδια δράσης για τα απόβλητα και το Εθνικό πρόγραμμα πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων.
Τι περιλαμβάνει
Στο νέο σχέδιο περιλαμβάνονται 71 δράσεις που κατανέμονται σε 5 βασικούς Άξονες:
- βιώσιμη παραγωγή και βιομηχανική πολιτική, π.χ. οικολογικός σχεδιασμός, οικολογική πιστοποίηση, βιομηχανική συμβίωση, φορολογικές απαλλαγές,
- βιώσιμη κατανάλωση, π.χ. προώθηση πράσινων δημόσιων συμβάσεων, υπηρεσίες επισκευής, επαναχρησιμοποίησης,
- λιγότερα απόβλητα με μεγαλύτερη αξία, π.χ. χρηματοδοτικά προγράμματα για πρόληψη, θεσμικό πλαίσιο για πρόληψη,
- οριζόντιες δράσεις, π.χ. εθνικό παρατηρητήριο (πιθανότατα σε συνεργασία με τον ΣΕΒ), εθελοντικές συμφωνίες, συντονιστικό όργανο, δείκτες, και
- συγκεκριμένες κατηγορίες προϊόντων που πρέπει να αντιμετωπιστούν κατά προτεραιότητα π.χ. πλαστικά και ηλεκτρονικά προϊόντα, μπαταρίες, οχήματα, συσκευασίες, κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα, κατασκευές και κτίρια, τρόφιμα, νερό και θρεπτικές ουσίες.
Οι δράσεις αφορούν σε ολόκληρη την ελληνική επικράτεια και:
– καλύπτουν όλη την αλυσίδα αξίας των βασικών προϊόντων,
– είναι χρονικά συμβατές με τις αντίστοιχες πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την περίοδο 2021-2025, και
– έχουν προκαθορισμένους φορείς υλοποίησης.
Ο στόχος των συμπεριλαμβανόμενων δράσεων είναι να συμβάλουν ουσιαστικά στον μετασχηματισμό προς μία κυκλική οικονομία, στην ανάπτυξη νέων επιχειρηματικών ευκαιριών, στην ενίσχυση των υφιστάμενων επιχειρήσεων, στη δημιουργία νέων αγορών για ορισμένα προϊόντα και στη θέσπιση κανόνων, κινήτρων και χρηματοδοτικών εργαλείων προκειμένου να αναπτυχθεί η οικονομία προς μια νέα και περισσότερο βιώσιμη κατεύθυνση.
Συντονισμός των δράσεων
Για την καλύτερο σχεδιασμό των δράσεων λειτουργούν στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας δύο Επιτροπές:
– η Διυπουργική επιτροπή για την Κυκλική Οικονομία με σκοπό το συντονισμό των δράσεων σε εθνικό επίπεδο και
– το Εθνικό Συμβούλιο Κυκλικής Οικονομίας, το οποίο αποτελεί γνωμοδοτική Επιτροπή φορέων της Παραγωγής για τον καθορισμό στρατηγικών προτεραιοτήτων για την κυκλική οικονομία.
Σημαντική επίσης είναι η συμβολή από υποομάδες εμπειρογνωμόνων που λειτουργούν υποστηρικτικά με εξειδικευμένο αντικείμενο (π.χ. βιώσιμη χρηματοδότηση, βιομάζα).
Πλαίσιο χρηματοδότησης
Μια από τις δράσεις είναι και η διαμόρφωση Ειδικού Σχεδίου Χρηματοδότησης Δράσεων Κυκλικής Οικονομίας. Το σχέδιο αυτό αποτελεί χρήσιμο εργαλείο για την καθοδήγηση των επιχειρήσεων (ιδιαίτερα των μικρομεσαίων επιχειρήσεων) και των τραπεζών με σκοπό τη δανειοδότηση για την ανάπτυξη δράσεων κυκλικής οικονομίας.
Γι’ αυτό και η κυβέρνηση για την περαιτέρω ενίσχυση της κυκλικής οικονομίας και της πράσινης ανάπτυξης, διαθέτει περισσότερα από 350 εκατ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης (Ελλάδα 2.0) σε χρηματοδότηση έργων κυκλικής οικονομίας. Επίσης, στο ΕΣΠΑ 2021-2027 προβλέπεται για την 4η Προτεραιότητα «Ολοκληρωμένη Διαχείριση Αποβλήτων – Μετάβαση στη Κυκλική Οικονομία» συνολικό κονδύλι 795,53 εκατ. ευρώ.
Απώτερος στόχος της κυβέρνησης είναι η επίτευξη του ευρωπαϊκού στόχου της κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050.
Ολόκληρο το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Κυκλική Οικονομία 2021-2025 εδώ: https://ypen.gov.gr/wp-content/uploads/2022/03/SXEDIO-DRASHS-KO-8.pdf